Σήμερα καταγράφουμε τις μάντρες των βουνών μας, κατοικημένες και ακατοίκητες και το νερό της κάθε μιας και με την αφορμή που γράφουμε τις μάντρες, καταγράφουμε και τις πηγές των βουνών μας μαζί.
Αρχίζουμε από τον Αη Φωκά και πάμε προς τα δυτικά. Πρώτη μάνδρα είναι του Στέλιου του Κώστογλου (του Μακροστεφανή στον Αη Φωκά), είναι στου Μιριαλού τα χωράφια από πάνω. Οι Μακροστεφανήδες ήταν πολλά αδέλφια, τώρα ζει μόνο ο Στέλιος κρατά ακόμα την μάνδρα και ο αδελφός ο Σταμάτης που δεν είναι στη μάντρα. Εκείνη η μάντρα έπαιρνε νερό από του Κωνσταντάκη τη βρύση. Τώρα παίρνει νερό από μια τρυπανιά που έκανε εκεί πάνω ένας γείτονας και κατοικείται ακόμα εκείνη η μάντρα. προχωράμε πιο δυτικά και πάμε στη θέση «Χοιραουμάς». Εκεί ήταν η μαντρα του γιατρού, έτσι την λέγανε. Εκεί μετατόπιζε τις κατσίκες του ο Γεράσιμος ο Φρατζάκης, τώρα δεν κατοικείται πια. Η μάντρα εκείνη έπαιρνε νερό από του Κωνσταντάκη τη βρύση. Προχωράμε λίγο δυτικά και πιο πάνω. Βρισκόμαστε τώρα στον Αη Παντελεήμονα και συναντούμε την μάντρα του Φώτη του Τρακόσα, η οποία δεν υπάρχει πια, έχει ερημώσει. Το ίδιο και της Φιλιάς της Λουλούς που είναι εκεί στις συκιές και πιο πάνω του Ασλάνη του Χαραπά, που ήταν η πρώην μάντρα του Βακούφ. Λίγο πιο δυτικά, είναι η μάντρα του Ιπποκράτη του Ζερβάνου. Εκεί πάνω από τον Αη Παντελεήμονα είναι μία πηγή του Βακούφ πόσιμο νερό, από εκεί έπαιρναν νερό όλοι οι γύρω πειστικοί. Τώρα πια οι μάντρες δεν υπάρχουνε αλλά η πηγή αναβλύζει ακόμα.
Και από τις μάντρες αυτές μόνο του Ιπποκράτη του Ζερβάνου υπάρχει ακόμα και την έχουν τα παιδιά του. Και λίγο πιο πέρα, είναι η Αγιά Μαρίνα και η μάντρα του Γιάννα του Μαρκάκη, του Προέδρου των βουνίσιων κτηνοτρόφων. Η μάντρα εκείνη σώζεται ακόμα και ο Γιάννης παίρνει νερό από το Βακούφ. Εκεί πιο δυτικά, είναι η μάντρα των Γεωργιάδηδων, πρώην μάντρα του Στυλιανού Θυμανάκη. Από τα χρόνια των Γεωργιάδηδων κατοικεί εκεί ο Δημήτρης ο Μάρκος ο καλύτερος κτηνοτρόφος της περιοχής, πέθανε αλλά μείνανε τα παιδιά του εκεί και υπάρχει ακόμα η μάντρα. Οι Μαρκάκηδες παίρνουνε νερό από πάνω από τον Προφήτη Ηλία με το λάστιχο. Τώρα είμαστε κάτω από τον προφήτη Ηλία. Εκεί είναι η μάντρα του Δημήτρη του Κώστογλου του Τσοπάμπαση που πνίγηκε στο ναυάγιο του Δωδεκάνησος το 1956 και έπαιρνε και εκείνη νερό από τον Προφήτη Ηλία με το λάστιχο. Ούτε εκείνη η μάντρα υπάρχει πια. Εκεί πανω από τον Προφήτη Ηλία ήτανε μια μάντρα το Πιργάλι, έτσι την λέγανε και ήταν του Αλή του Ρισβανάκη και είχε πειστικό τον Βαγγέλη τον Χόνδρο. Εκείνη η μάντρα είχε δικό της νερό εκεί μες στα βρούλα, αλλά δεν υπάρχει πια.
Πιο δυτικά και πιο ψηλά ήταν η μάντρα του Μαχμούτ Κοτζαογλάν, μεγάλη μάντρα, χαμοδάφνη την λέγανε. Η πηγή που ήταν εκεί δίπλα ήταν το καλύτερο νερό και παίρναν και οι διπλανές μάντρες και κάποτε, όταν έκανε εκεί το δασονομείο τον δρόμο, με την δόνηση της μπολντόζας, χάθηκε το νερό εκείνο. Ούτε εκείνη η μάντρα υπάρχει πια.
Πιο δυτικά από τον Προφήτη Ηλία είναι η μάντρα του Γιανναρά του Μαρκάκη, ο καλύτερος κτηνοτρόφος της περιοχής. Τα παιδιά του τον βοηθούνε καλα, έχουνε και τρακτέρια και σπέρνουνε πολλά στρέμματα στα βουνά. Νερό παίρναν από τον Προφήτη Ηλία με το λάστιχο, αλλά τώρα έκαμε εκεί δίπλα τρυπανιά κάποιος Βογιατζής και παίρνουν από κει νερό. Και πάμε τώρα στη θέση Συκαμιά, έτσι λέγεται η περιοχή εκεί είναι η μάντρα του Στέλιου του Κώστογλου του Τσέλιγκα της Κω και είχε πειστικό τον Σπύρο τον Στάκκο και έπαιρνε νερό από τον ευκάλυπτο, μια πηγή που την είχε αξιοποιήσει το δασονομείο.
Τώρα και εκείνη η μάντρα δεν υπάρχει πια. Και λίγο πιο πάνω είναι η μάντρα του Θανάση του Δρόσου που έχει κατσίκες μαλτέζες. Ο Θανάσης έκανε τρυπανιά και έχει δικό του νερό και την μάντρα του την έχει ακόμα. Και πάμε πιο δυτικά στη θέση Σιδερόπετρα. Εκεί ήταν η μεγάλη μάντρα του Στέλιου του Τσέλιγκα και είχε πειστικό τον Αντώνη τον Χρύση. Νερό έπαιρνε από μια βρύση που ήταν μέσα σε ένα χαντάκι. Είχε μια πήλινη λεκάνη και γέμισε και από κει γεμίζαν τις λαϊνες του (μια πήλινη λεκάνη ήταν ίσια ίσα μια λαϊνα). Αλλά ο Στέλιος έστελνε και του φέρναν νερό από την Χαμοδάφνη γιατί το έβρισκε πιο χωνευτικό.
Φεύγουμε από κει και πάμε πιο δυτικά, κάτω από τον Αη Γιώργη της Καρυδιάς, στη θέση Καννίμαντρα. Εκεί ήταν η μάντρα του Ξεϊνη του Παπουτσαλάκης, καλή μάντρα και εκείνη. Εγώ έφτασα εκεί πειστικό τον Γιώργη τον Ρούσσο και τον Γιάννη τον Καρούτσο. Νερό έπαιρναν από τον Αη Γιώργη και ερχόταν εκεί κάτω με το λάστιχο.
Πιο πάνω από τον Αη Γιώργη ήταν η μάντρα του Σερίφ Χατζηχιλμή που είχε πειστικό επί πενήντα χρόνια τον Βασίλη τον Ζερβάνο και νερό έπαιρνε από την χαμοδάφνη.
Και φεύγουμε από κει και πάμε πιο δυτικά στη μάντρα του Λουκάκη. Εκεί είχε την μάντρα του το Μουστό ο Ομεράκης. Έφυγε στην Τουρκία μες στον πόλεμο και την άφησε στον αδελφό του Ομέρ Ομεράκη, που ήταν μανάβης μες στην αγορά. Αργότερα ο Ομέρ πούλησε την μάντρα στον Νίκο τον Κώστογλου. Ούτε εκείνη η μάντρα υπάρχει πια. Το νερό όμως υπάρχει ακόμα. Είχε καλό νερό εκεί και όποιος πιστικός πήαινε σε εκείνη την μάντρα καλλιεργούσε και καλό περβόλι. Τώρα το νερό εκείνο, το παίρνει από κάτω ο Αντώνης ο Πήττας και ποτίζει τα δέντρα του , τα λουλούδια του και τα περβολικά του.
Εδώ βρισκόμαστε ανατολικά του ελαιώνα του Παρθενιάδη. Στο επόμενο θα γράψω τις μάντρες που είναι δυτικά του ελαιώνα.